 |
| Υψηλό είναι το κύρος του Ινστιτούτου λόγω της ανεκτίμητης προσφοράς του στα ελληνικά γράμματα. |
Το μοναδικό αυτό ελληνικό πνευματικό ίδρυμα στην αλλοδαπή κινδυνεύει να μετατραπεί «σε πολιτιστικό κέντρο ποικίλης αρμοδιότητας»
Δεν είναι η πρώτη φορά που γίνεται προσπάθεια να μετατραπεί το περίφημο Ινστιτούτο Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών Βενετίας από επιστημονικό - ερευνητικό κέντρο υψηλού επιπέδου σε ένα είδος πολιτιστικού κέντρου. Αυτή τη φορά, όμως, ο επιστημονικός κόσμος έχει ανησυχήσει πραγματικά από τη μεταβολή του ιστορικού οργανισμού, όπως δρομολογείται σε σχέδιο νόμου της κυβέρνησης. Σχέδιο που περιγράφει ένα θολό σχήμα και υπονομεύει το κύρος, το οποίο το Ινστιτούτο έχει κατακτήσει εδώ και πολλές δεκαετίες, αφαιρώντας ευθύνες που είχαν το υπουργείο Παιδείας και κυρίως η Ακαδημία Αθηνών για τη στελέχωση και την εύρυθμη λειτουργία του.
Σύμφωνα με την Ακαδημία, το μοναδικό αυτό ελληνικό πνευματικό ίδρυμα στην αλλοδαπή
κινδυνεύει να μετατραπεί «σε πολιτιστικό κέντρο ποικίλης αρμοδιότητας», το οποίο, όπως σημειώνεται σε επιστολή προς τον πρωθυπουργό, «εξ αντικειμένου δεν θα μπορούσε να ανταποκριθεί στην υψηλή επιστημονική αποστολή την οποία του ανέθεσαν τα ιδρυτικά του κείμενα». Στην επιστολή που υπογράφεται από τον πρόεδρο της Ακαδημίας Αθηνών, Θανάση Βαλτινό, και από τον γενικό γραμματέα Βασίλειο Πετράκο και κοινοποιείται στους υπουργούς Εξωτερικών και Παιδείας, ζητείται από τον πρωθυπουργό να εξασφαλίσει την απρόσκοπτη λειτουργία του Ινστιτούτου.
Ανάστατη όμως είναι και η Χριστιανική Αρχαιολογική Εταιρεία (επιστημονικό σωματείο των Ελλήνων μελετητών της βυζαντινής αρχαιολογίας και τέχνης). Σε ψήφισμά της ζητεί από την πολιτεία να διαφυλάξει την ανεξαρτησία τού μόνου ερευνητικού ιδρύματος της Ελλάδας στο εξωτερικό και «να ενισχύσει τη λειτουργία του μέσω της διασύνδεσής του με το υπουργείο Παιδείας, την Ακαδημία Αθηνών και τα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα». Η πρόεδρος Σοφία Καλοπίση - Βέρτη και η γενική γραμματέας Μαρία Παναγιωτίδη - Κεσίσογλου θυμίζουν τη συμβολή του ιδρύματος στην έρευνα και τη μελέτη της βυζαντινής και της μεταβυζαντινής περιόδου και υπογραμμίζουν ότι η ανάθεση της ευθύνης των αποφάσεων στον υπουργό Εξωτερικών «κινδυνεύει να αλλοιώσει τον αυστηρά επιστημονικό χαρακτήρα του».
Τι λένε οι επιστήμονες
Το αναρτηθέν σχέδιο νόμου στο open gov (μόνο από τις 27/5 έως τις 3/6), κατά τους επιστήμονες παραβιάζει άρθρα του Συντάγματος προβλέποντας τη μεταβολή του σκοπού του Ινστιτούτου. Οπως σημειώνεται στην επιστολή της Ακαδημίας Αθηνών, πλην της προαγωγής των βυζαντινών και μεταβυζαντινών σπουδών, στο σχέδιο νόμου προβλέπεται τώρα «η ανάδειξη των εν γένει φιλολογικών, ιστορικών και άλλων συναφών πτυχών του ελληνικού πολιτισμού, καθώς και η δι’ αυτών προαγωγή της πολιτιστικής διπλωματίας μέσω διοργάνωσης, μεταξύ άλλων διεθνών εκδηλώσεων, σεμιναρίων και εκθέσεων, και η παροχή εκπαιδευτικών προγραμμάτων».
Οποιαδήποτε μεταβολή, όμως, κυρίως του σκοπού του Ινστιτούτου υπογραμμίζουν ότι «προϋποθέτει συμφωνία με την ιταλική κυβέρνηση». Και συνεχίζουν: «Αλλωστε η Συμφωνία του 1948 συνάφθηκε με ανταλλάγματα». Εξάλλου, ως γνωστόν, κατά το άρθρο 28 παρ. 1 του Συντάγματος, οι διεθνείς συμβάσεις «αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του εσωτερικού ελληνικού δικαίου και υπερισχύουν από κάθε άλλη αντίθετη διάταξη νόμου».
Θυμίζουν επίσης ότι το Ινστιτούτο υπάγεται στην αρμοδιότητα των υπουργείων Εξωτερικών και Παιδείας, πως η εποπτεία και ο έλεγχος ασκείται από τριμελή επιτροπή στην οποία μετέχει μέλος της Ακαδημίας Αθηνών οριζόμενο από τη Σύγκλητο, ενώ διευθυντής του «διορίζεται διά Β. Διατάγματος προκαλουμένου υπό των υπουργών Παιδείας και Εξωτερικών κατόπιν προτάσεως της Ακαδημίας Αθηνών επιστήμων ανεγνωρισμένης αξίας ειδικός εις τας βυζαντινάς ή μεταβυζαντινάς μελέτας».
Τονίζουν, δε, ότι το σχέδιο νόμου καταργεί τον ρόλο της Ακαδημίας Αθηνών να μετέχει και να επιλέγει, κατόπιν διαγωνισμού, διευθυντή και υποτρόφους και να προτείνει στο υπουργείο Εξωτερικών τον κατάλληλο διευθυντή. Η Ακαδημία καλείται να προτείνει κατάλογο τεσσάρων μελών υποψηφίων για την Εποπτική Επιτροπή του Ινστιτούτου «από τους οποίους θα επιλέξει τελικώς έναν ο υπουργός Εξωτερικών. Τέτοια διάταξη δεν υπήρξε ποτέ, από της ιδρύσεως της Ακαδημίας, για καμιά συμμετοχή εκπροσώπου της στην Ελλάδα ή διεθνώς».
Σημαντική περιουσία
Θυμίζουμε, επίσης, ότι το Ινστιτούτο Βενετίας είναι ιδιοκτήτης σημαντικής περιουσίας, η οποία περιήλθε από δωρεά της Ελληνικής Κοινότητος Βενετίας. Πρόκειται για 35 ακίνητα, μεταξύ αυτών αρχιτεκτονικά μνημεία ιδιαίτερης πολιτιστικής σημασίας, όπως ο ναός του Αγίου Γεωργίου, το Μουσείο του Ινστιτούτου και η Φλαγγίνειος Σχολή, 300 εικόνες (3 Παλαιολόγειες,) 250 αντικείμενα και σκεύη λατρείας, το Αρχείο του Ελληνισμού Βενετίας (1498-1953), η συλλογή χειρογράφων.
ΓΙΩΤΑ ΣΥΚΚΑ - Έντυπη kathimerini.
Το κυνήγι των ορθόδοξων στη Βενετία και η ελληνική παρουσία, που επηρέασε τον βενετσιάνικο πολιτισμό, τη μόδα, ακόμη και τις εσωτερικές διαμάχες...
B>
Η δόγισσα Σέλβο έκανε θραύση στην υψηλή κοινωνία της Πόλης των Δόγηδων με το αρωματικό ύδωρ που χρησιμοποιούσε στην τουαλέτα της, τις βαφές των μαλλιών και τα κοσμήματά της. Στην καρδιά του 11ου αιώνα, η βυζαντινή πριγκίπισσα δεν ήταν η μόνη κυρία που αποτελούσε πρότυπο για τη μόδα στην πόλη της Βενετίας, φέρνοντας από την Κωνσταντινούπολη τον αέρα της ανατολής. Οι δούκες της Βενετίας επιθυμούσαν διακαώς να στείλουν τα παιδιά τους στην Κωνσταντινούπολη και να ενωθούν με επιγαμίες με τη βασιλική οικογένεια.
 |
| Εικόνες ανεκτίμητης αξίας στο μουσείο του Ελληνικού Ινστιτούτου Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών Βενετίας. |
Με αυτόν τον τρόπο αναπτύχθηκαν συγγενικοί δεσμοί ανάμεσα στη Δημοκρατία και την αυτοκρατορία, οι οποίοι ωστόσο δεν απέτρεψαν την άλωση της Πόλης από τους Σταυροφόρους το 1204, με πρωταγωνιστή τον Δόγη της Βενετίας.
Οι σχέσεις όμως παρέμειναν στενές και όταν η Κωνσταντινούπολη έπεσε στα χέρια των Τούρκων το 1453. Τότε, πολλοί Βυζαντινοί βρήκαν καταφύγιο στη Βενετία και δεν περιορίστηκαν στον ρόλο του κατατρεγμένου. Εργάσθηκαν σκληρά και ανέπτυξαν μια σημαντική παροικία η οποία ήκμασε πολύ πριν από την Αναγέννηση.
Επιχειρηματίες, έμποροι και λόγιοι είχαν αρχίσει να μεταναστεύουν στη Βενετία από τα μέσα του 14ου αιώνα. Ο Εμμανουήλ Χρυσολωράς, ο Δημήτριος Κυδώνης και αργότερα, στα χρόνια της συνόδου της Φεράρας, ο Πλήθων Γεμιστός και ο Βησσαρίων, δημιούργησαν μια εξέχουσα πνευματική κοινότητα. Κοντά σε αυτούς οι θαλασσοπόροι που προσέφεραν τις υπηρεσίες τους στον στόλο της κραταιάς τότε ναυτικής δύναμης.
Το κυνήγι της ορθοδοξίας Το 1478 οι Έλληνες της Βενετίας ανέρχονταν σε 5.000 και ο αριθμός τους συνεχώς αυξανόταν. Η θρησκεία τους όμως αντιμετωπίζεται ως απειλή και ήδη από το 1470, το Συμβούλιο των Δέκα, ένα από τα πανίσχυρα πολιτειακά όργανα της καθολικής Βενετίας, κατέταξε τους ορθόδοξους πρόσφυγες στις αιρέσεις κι επέβαλε χρηματική ποινή 100 λιρών στους ιερείς που λειτουργούσαν.
Οι Έλληνες δεν πτοήθηκαν και κατέφυγαν σε διάφορους χώρους για να ασκήσουν τα θρησκευτικά τους καθήκοντα. Η κοινότητά τους πλήθαινε διαρκώς και το 1498 ιδρύθηκε η «Ελληνική Αδελφότητα». Μόνος περιορισμός από τους Βενετσιάνους ήταν ο αριθμός των ανδρών – μελών να μην υπερβαίνει τους 250.
Για τις γυναίκες δεν υπήρχε περιορισμός. Παρά τα εμπόδια, η αδελφότητα κατάφερε να μετατρέψει τη Βενετία σε πρωτεύουσα του Ελληνισμού και έφτασε στο σημείο να οργανώσει και στρατιωτική μονάδα, τους «Στρατιότι» (Stradiotti), οι οποίοι εξελίχθηκαν σε ένα σώμα πραιτωριανών, που συμμετείχε στους πολέμους των Ενετών.
 |
| Ο Άγιος Γεώργιος στη Βενετία, με το επιβλητικό κωδωνοστάσιο |
Το 1573 εγκαινιάστηκε ο μεγαλοπρεπής ναός του Αγίου Γεωργίου των Ελλήνων που κοσμεί και σήμερα την πόλη των Δόγηδων. Η κατασκευή του διήρκεσε 34 χρόνια και στοίχισε 15 χιλιάδες δουκάτα.
 |
Θωμάς Φλαγγίνης, ιδρυτής του Φλαγγίνειου
Εκπαιδευτηρίου 1578 – 1648
|
Λίγα χρόνια αργότερα, το 1593, ιδρύθηκε το περίφημο Φλαγγίνειο Φροντιστήριο, με την προσφορά του Κερκυραίου ευεργέτη Θωμά Φλαγγίνη. Είναι το πρώτο εκπαιδευτήριο του ξενιτεμένου ελληνισμού, στις αίθουσες του οποίου φοίτησαν αρκετοί πνευματικοί άνθρωποι και έμποροι.
Εκεί εκδόθηκε το 1708 και η ποιητική συλλογή, «Άνθη Ευλαβείας», το πρώτο σπουδαίο ποιητικό έργο μετά την κατάληψη της Κρήτης από τους Τούρκους το 1669. Οι Έλληνες είχαν τυπογραφεία και πραγματοποίησαν σημαντικές εκδόσεις, όπως η «Βατραχομυομαχία» του Κρητικού Λαόνικου, το «Ψαλτήρι» του Αλέξανδρου Γεωργίου και το «Μεγάλο Ετοιμολογικό» του Ζαχαρία Καλλέργη.
Από αυτούς θα πάρουν τη σκυτάλη στα χρόνια της Αναγέννησης, ο Μάρκος Μουσούρος και ο Ιωάννης Γρηγορόπουλος, βοηθοί του Άλδου Μανούτιου.
 |
| Βησσαρίων ο Τραπεζούντιος (1403 -1472) Δεν έγινε ποντίφικας για λίγες ψήφους |
Μια από τις κορυφαίες πνευματικές προσωπικότητες ήταν ο Βησσαρίων ο Έλλην (1403 -1472), ο οποίος δώρισε στη Μαρκιανή Βιβλιοθήκη, σπάνια χειρόγραφα και πολύτιμους κώδικες. Προϋπόθεση για τη δωρεά ήταν να αποδοθεί στην Ελλάδα μόλις απελευθερωνόταν από τους Τούρκους! Όπως ανέφερε σε επιστολή του προς τον Δόγη το 1468: «Εις την πόλιν σου συγκεντρώνονται άνθρωποι από όλον σχεδόν τον κόσμο και προπαντός από την Ελλάδα.
Εγκαταλείποντες την πατρικήν γην, αποβιβάζονται εις την Βενετίαν, όπου η ανάγκη τους κάμνει να εγκατασταθούν και να ζήσουν μεταξύ σας, πιστεύοντες ότι εύρηκαν ένα άλλο σχεδόν Βυζάντιον…» Η παρακμή της Αδελφότητας συμβαδίζει με την παρακμή της Βενετίας, την οποία κατέλαβε το 1797 ο Ναπολέων.
Με την ίδρυση του Πανεπιστημίου Αθηνών κλείνει η Φλαγγίνειος Σχολή κι οι περισσότεροι Έλληνες, μετά την επανάσταση, επιστρέφουν στην ελεύθερη πατρίδα. Έμειναν ελάχιστοι, οι οποίοι αφομοιώθηκαν με τα χρόνια στη βενετσιάνικη κοινωνία. Μνημείο της παράδοσης της ελληνικής παροικίας είναι το Ελληνικό Ινστιτούτο Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών που ιδρύθηκε το 1951 με απόφαση του βασιλιά Παύλου. Το «Campo dei Greci» (ο Περίβολος των Ελλήνων) περιλαμβάνει το κτηριακό συγκρότημα της Φλαγγινείου και τον Άγιο Γεώργιο και φιλοξενεί το μουσείο βυζαντινών και μεταβυζαντινών εικόνων που ανακαινίστηκε το 1999, με σπουδαίες υπογραφές, όπως αυτές του Μιχαήλ Δαμασκηνού του Θεόδωρου Πουλάκι και του Εμμανουήλ Τζάνε. Ανεκτίμητα κειμήλια μιας εποχής κατά την οποία η βυζαντινή κουλτούρα επηρέασε βαθιά τη θαλασσοκράτειρα Βενετία. ...ΠΗΓΗ : «Η ΜΗΧΑΝΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ »
