«Η οπτική γωνιά των θεωρείων
έχει πάντοτε ένα ‘‘νεκρό σημείο’’
όπου δεν μπορείς να δεις τι συμβαίνει.
Από την πλατεία τα πράγματα είναι διαφορετικά»
Από την ποιητική συλλογή «Μοιρόγραφτο» του Γιάννη Πανούση
Πέντε χρόνια πέρασαν από το 2009 έως το καλοκαίρι του 2014 και οι έρευνες αρχαιολόγων, πρακτόρων και πληροφοριοδοτών (μεταξύ των οποίων και ο «Ιακώβ»), υπό τον συντονισμό της «Κατερίνας», αρχαιολόγου στο γραφείο
τού τότε πρωθυπουργού Αντώνη Σαμαρά και με την υψηλή εποπτεία της αμετακίνητης γ.γ. του υπουργείου Πολιτισμού, Λίνας Μενδώνη, για την ανακάλυψη του «Τάφου της Ολυμπιάδας», της μητέρας του Μεγάλου Αλεξάνδρου (βλέπε το πρώτο μέρος της έρευνας της «Εφ.Συν.», 4/4/2015) δεν οδηγούσαν πουθενά.
 |
| To πρωτοσέλιδο της "Εφ.Συν." στις 4-5/4/2015 | |
Το δόλωμα
Επειτα από πολύμηνη έρευνα βρήκε τον «μίτο της Αριάδνης» και απευθύνθηκε στο Τμήμα Δίωξης Αρχαιοκαπηλίας της Ασφάλειας. Ενημέρωσε τον διοικητή του τμήματος και η Αστυνομία, η οποία είχε κρατηθεί στο σκοτάδι για τις παράλληλες έρευνες του υπουργείου Πολιτισμού, άρχισε να σχεδιάζει μια καλυμμένη επιχείρηση προσέγγισης των αρχαιοκαπήλων, με σκοπό την εξάρθρωση του κυκλώματος και την ανάκτηση όσων αρχαιοτήτων είχαν απομείνει στα χέρια τους, καθώς ήδη τα περισσότερα -σύμφωνα με πληροφορίες- είχαν πωληθεί στην παράνομη αγορά εσωτερικού και εξωτερικού.
 |
| Στιγμιότυπο από τη συνέντευξη Τύπου στις 24 Ιουλίου 2014. Από αριστερά: Λίνα Μενδώνη, γενική γραμματέας υπουργείου Πολιτισμού, Παναγιώτης Στάθης, διευθυντής Εσωτερικών Υποθέσεων της Ελληνικής Αστυνομίας, και Χρήστος Παρθένης, εκπρόσωπος Τύπου της ΕΛ.ΑΣ. | ΑΠΕ-ΜΠΕ/ ΓΡΑΦΕΙΟ ΤΥΠΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ/ STR |
Παραμονές της αναχώρησης, αστυνομικοί της Διεύθυνσης Εσωτερικών Υποθέσεων της ΕΛ.ΑΣ. συνέλαβαν τον αρχιφύλακα, την «Ηρα», τον επιχειρηματία Σωκράτη Καλκάνη και άλλους έξι ιδιώτες με την κατηγορία της συμμετοχής σε «εγκληματική οργάνωση που δραστηριοποιούνταν συστηματικά στην παράνομη διακίνηση αρχαιοτήτων»!
 |
| Το άγαλμα του «σάτυρου» παρουσιάστηκε ως προϊόν αρχαιοκαπηλίας στην περιβόητη συνέντευξη Τύπου | ΑΠΕ-ΜΠΕ/ ΓΡΑΦΕΙΟ ΤΥΠΟΥ ΓΑΔΑ/ STR |
Σύμφωνα με όσα δήλωσε στη συνέντευξη η κ. Μενδώνη, οι δύο υπηρεσιακοί παράγοντες του υπουργείου που παρίσταντο, «υπερβάλλοντας εαυτούς, κατάφεραν να συγκεντρώσουν τα στοιχεία εκείνα, τα οποία μπορούσαν να αξιοποιηθούν από την Ελληνική Αστυνομία, προκειμένου να φτάσουμε στο αποτέλεσμα».
«Βαθύ λαρύγγι» (1)
Το υπουργείο Πολιτισμού δεν ενημέρωσε -ως όφειλε- (γιατί άραγε;) την αρμόδια υπηρεσία της Ασφάλειας. Αντιθέτως, το μεσημέρι της 30ής Μαΐου (σχεδόν έναν μήνα μετά), «άγνωστος άνδρας» τηλεφώνησε με απόκρυψη αριθμού στο τηλέφωνο του Τμήματος Εσωτερικών Υποθέσεων της ΕΛ.ΑΣ. και κατήγγειλε ότι ο Καλκάνης έχει στην κατοχή του, στο σπίτι του στο Λαγονήσι, ανεκτίμητης αξίας παράνομες αρχαιότητες και προτίθεται να τις πουλήσει στις 3 Ιουνίου, με μεσάζοντα την «Ηρα». Σύμφωνα με την ανώνυμη καταγγελία, οι παράνομες αρχαιότητες θα «νομιμοποιηθούν» μέσω ψευδών βεβαιώσεων νομιμότητας, που θα χορηγήσουν στην «Ηρα» υπάλληλοι του υπουργείου Πολιτισμού και αστυνομικοί που τη γνωρίζουν.
Την ίδια περίοδο, η Διεύθυνση Τεκμηρίωσης του ΥΠΠΟ εκτιμούσε ότι η μέχρι τότε συνεργασία της με τη Δίωξη Αρχαιοκαπηλίας της Ασφάλειας «είναι αποσπασματική και δεν διέπεται από κοινά αποδεκτούς όρους (όπως η ανταλλαγή πληροφοριών)» και θεωρούσε μείζον θέμα «την επικοινωνιακή διαχείριση των υποθέσεων αρχαιοκαπηλίας εκ μέρους της ΓΑΔΑ, που φέρει χαρακτηριστικά «τυχοδιωκτισμού»». Επίσης, κατηγορεί την Αστυνομία ότι οργανώνει επιχειρήσεις έρευνας και ανεύρεσης αρχαιοτήτων, χωρίς κατάλληλη προετοιμασία και ότι, όχι λίγες φορές, προχωρά σε επιχειρήσεις χωρίς προηγουμένως να έχει ενημερωθεί η Διεύθυνση Τεκμηρίωσης. Είναι φανερό ότι το υπουργείο Πολιτισμού αντιμετώπιζε τη Δίωξη Αρχαιοκαπηλίας με μεγάλη επιφύλαξη, αν όχι με αντιπαλότητα, με τον χαρακτηρισμό περί «τυχοδιωκτισμού» να ξεπερνάει κάθε όριο κριτικής από μία δημόσια υπηρεσία προς μία άλλη.
«Βαθύ λαρύγγι» (2)
Ο συγκεκριμένος αρχιφύλακας ήταν ο ίδιος που είχε λάβει εντολή από τον προϊστάμενό του αξιωματικό, εν γνώσει του διοικητή Ασφαλείας, να μεταβεί μαζί με την «Ηρα» προς αναζήτηση του επίμαχου «τάφου», τον οποίο τόσα χρόνια αναζητούσε η άτυπη «Ομάδα της Ολυμπιάδας». Από την απομαγνητοφώνηση των συνομιλιών των εμπλεκομένων στην υπόθεση, καθώς είχε διαταχθεί με εισαγγελική εντολή η άρση του απορρήτου, καταγράφηκε -και χρησιμοποιήθηκε ως ενοχοποιητικό στοιχείο- συνομιλία άγνωστου άνδρα με τον αρχιφύλακα, στην οποία ενημερώνεται ο «ύποπτος» αρχιφύλακας ότι όλα είναι έτοιμα, για να φύγει μαζί με την «Ηρα» για μια «δουλειά».
Το Εσωτερικών Υποθέσεων, που είχε ταυτοποιήσει όλα τα τηλέφωνα όσων συνομίλησαν με την «Ηρα» και τον αρχιφύλακα την επίμαχη περίοδο, δεν κατόρθωσε ή παρέβλεψε ή εκ παραδρομής και εντελώς συμπτωματικά δεν ανακάλυψε ποιος κρυβόταν πίσω από το χωρίς απόκρυψη τηλέφωνο του συγκεκριμένου άγνωστου άνδρα (που -σημειωτέον- δεν είχε καμία σχέση με τον ανώνυμο καταγγέλλοντα).
Αυτός ο «άγνωστος»
Σύμφωνα με πληροφορίες, ο άγνωστος άνδρας ήταν ο διοικητής του αρχιφύλακα και το τηλέφωνο ήταν το υπηρεσιακό του. Παρ’ όλα αυτά, αν και δεν υπήρξε καμία παράβαση, πόσο μάλλον θέμα διαφθοράς, ο αξιωματικός ο οποίος είχε υπηρετήσει στο παρελθόν με επιτυχία σε άλλες νευραλγικές θέσεις, απομακρύνθηκε από τη Δίωξη Αρχαιοκαπηλίας, μετατέθηκε δύο φορές χωρίς εξηγήσεις και κατέληξε στο ψυγείο, όπου και παραμένει σχεδόν έναν χρόνο τώρα.
Ο αρχιφύλακας, ένας από τους πλέον έμπειρους στη Δίωξη Αρχαιοκαπηλίας, με σχεδόν δύο δεκαετίες υπηρεσίας στο αντικείμενο, ήταν στενός συνεργάτης του (αδικοχαμένου σε «περίεργο» τροχαίο) πρώην διοικητή της Δίωξης Αρχαιοκαπηλίας, Γιώργου Γληγόρη, και συμμετείχε σε όλες τις εξαιρετικά σημαντικές επιτυχίες της ΕΛ.ΑΣ., όπως η υπόθεση της Σχoινούσας, του Μουσείου Getty και δεκάδων άλλων. Εδώ και έναν χρόνο βρίσκεται σε διαθεσιμότητα και περιμένει να καταλήξει η υπόθεσή του στη Δικαιοσύνη.
Στη Δίωξη Αρχαιοκαπηλίας, μετά τις μετακινήσεις που προκάλεσαν οι ανώνυμες (;) καταγγελίες στο Εσωτερικών Υποθέσεων, απέμειναν πλέον μόνον άπειροι με το αντικείμενο αστυνομικοί, ενώ το τμήμα στερείται πλέον κάθε θεσμικής μνήμης. Ηταν αυτός ο στόχος του άγνωστου άντρα που τηλεφώνησε στο Εσωτερικών Υποθέσεων; Ή μήπως αποσκοπούσε να ακυρωθεί η επιχείρηση της Αστυνομίας για τη σύλληψη των αρχαιοκαπήλων και την ανεύρεση του «τάφου»;
Υπάρχουν ευθύνες για τον τρόπο χειρισμού της υπόθεσης και για τον τρόπο που δημοσιοποιήθηκε, καθώς η δημόσια ανακοίνωση πως αρχιφύλακας της Δίωξης Αρχαιοκαπηλίας συμμετείχε σε οργανωμένο κύκλωμα, στιγματίζει το κύρος μιας υπηρεσίας που έχει αποδειχθεί στο παρελθόν ως μια από τις πλέον επιτυχημένες της Ασφάλειας; Κι αν αποδειχθεί τελεσιδίκως από τη Δικαιοσύνη ότι ο αρχιφύλακας ήταν αθώος και εκτελούσε διατεταγμένη υπηρεσία, ποιος θα αναλάβει την ευθύνη; Οσο για την «Ηρα», μήπως «πληρώνει» μια διαμάχη υπηρεσιών, όπως και ο Καλκάνης; Ηταν όμως το (ιδιαίτερα μεγάλης αρχαιολογικής και χρηματικής αξίας) άγαλμα του Καλκάνη προϊόν αρχαιοκαπηλίας; Γιατί αυτή ήταν η αρχική καταγγελία που οδήγησε «στο αποτέλεσμα», όπως σημειώθηκε με έμφαση στην κοινή συνέντευξη Τύπου στη ΓΑΔΑ...
!Τα ονόματα «Ηρα», «Κατερίνα» και «Ιακώβ» είναι ψευδώνυμα.
ΜΙΑ ΥΠΟΘΕΣΗ ΠΟΥ ΞΕΚΙΝΑ ΤΟΝ ΝΟΕΜΒΡΙΟ ΤΟΥ... 1899
Ο «σάτυρος» του Καλκάνη
Στις 28 Ιανουαρίου 1917, ο υπουργός Εκκλησιαστικών και Δημοσίας Εκπαιδεύσεως, Σπυρίδων Λάμπρου, με τη σύμφωνη γνώμη και του αρχαιολογικού συμβουλίου, ζητάει με επίσημο έγγραφο (Α.Π. 2988) από τον συλλέκτη Εμμανουήλ Καρζή να αγοράσει το ελληνικό Δημόσιο το άγαλμα του «σατύρου», όμως ο συλλέκτης αρνείται.
Το υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων και η Γενική Διεύθυνση Αρχαιοτήτων, επανέρχονται στις 31/12/1959 με έγγραφο (Α.Π. 128080/7723) και διατυπώνουν προσφορά αγοράς του «σατύρου» έναντι 50.000 δραχμών, καθώς ο κάτοχος, Μάνος Κ. Καρζής, επίτιμος πρόεδρος του Ιατρικού Συλλόγου Αθηνών, πρώην βουλευτής και αντιπρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων, θέλει να πουλήσει το άγαλμα. Στο έγγραφο του υπουργείου και της Γενικής Διεύθυνσης Αρχαιοτήτων διατυπώνεται σαφώς πως «εν περιπτώσει μη συμφωνίας εις το ποσό τούτο, επιτρέπομεν την εις το εσωτερικόν της χώρας πώλησίν του».
Τελικά, το άγαλμα περνάει νόμιμα στην κατοχή νέου συλλέκτη, του πατέρα του Σωκράτη Καλκάνη, ο οποίος τοποθέτησε τον «σάτυρο» στον τελευταίο όροφο του ξενοδοχείου King George, που βρισκόταν στην ιδιοκτησία της οικογένειας (Ξενοδοχειακή Ελλάδος Α.Ε.). Με τον θάνατο του συλλέκτη, ο σάτυρος πέρασε στον γιο του, Σωκράτη, ο οποίος κληρονόμησε και όλη την αρχαιολογική συλλογή του πατέρα του.
Για την τότε θέση του αγάλματος υπάρχουν και άλλα ντοκουμέντα. Η Καίτη Καλκάνη, μητέρα του Σωκράτη, φωτογραφήθηκε μπροστά από το άγαλμα το 1963 εντός του King George, ενώ ο «σάτυρος» καταγράφεται και στο απογραφικό του ξενοδοχείου σε βιβλίο της εποχής. Μπροστά από το «άγνωστο» στην Εφορεία Αρχαιοπωλείων και ιδιωτικών αρχαιολογικών συλλογών άγαλμα, πέρασαν επί περίπου μισό αιώνα πολλοί υπουργοί και πρωθυπουργοί όλων των κυβερνήσεων -ενδεχομένως και αρχαιολόγοι- οι οποίοι συμμετείχαν στα διάσημα ρεβεγιόν και πάρτι της οικογένειας Καλκάνη.
Ο «σάτυρος» υπήρξε επίσης μάρτυρας πολλών ιδιωτικών συνευρέσεων στη σουίτα του τελευταίου ορόφου του King George, όπου συναντούσαν τις ερωμένες τους διάσημοι πολιτικοί, μεταξύ των οποίων και τουλάχιστον ένας πρωθυπουργός της Ελλάδας. Ο σάτυρος παρέμεινε εκτεθειμένος σε κοινή θέα στον τελευταίο όροφο του King George μέχρι το 1988 και την πώληση του ξενοδοχείου στον Κοσκωτά (ο Σωκράτης Καλκάνης εμπλεκόταν στο ομώνυμο σκάνδαλο, όμως το θέμα του αγάλματος δεν σχετίζεται). Μετά την πώληση του King George, μεταφέρθηκε στην οικία Καλκάνη στο Λαγονήσι, όπου και παρέμεινε μέχρι να τον «ανακαλύψουν» οι αρμόδιες υπηρεσίες του υπουργείου Πολιτισμού και οι άνδρες των Εσωτερικών Υποθέσεων της ΕΛ.ΑΣ.
Όμως, δεν ήταν μόνο γραφειοκρατικά ενήμερο το κράτος για τον «σάτυρο», τον οποίο κατείχε νόμιμα ο Καλκάνης, καθώς η ύπαρξή του είναι γνωστή και στην επιστημονική και αρχαιολογική κοινότητα εδώ και πάνω από 50 χρόνια. Στο κλασικό βιβλίο της Αμερικανίδας αρχαιολόγου Elizabeth Bartman με τίτλο «Ancient sculptural copies in miniature», στο κεφάλαιο 4, σελίδα 51, αναφέρεται ο «αναπαυόμενος σάτυρος» πραξιτελικού τύπου που βρίσκεται στο ξενοδοχείο της Αθήνας, King George, ενώ αναφορά στο ίδιο άγαλμα («σάτυρος του King George») γίνεται και στον κατάλογο της μεγάλης έκθεσης για τον Πραξιτέλη, που φιλοξενήθηκε στο Μουσείο του Λούβρου -με τη συμμετοχή και ελληνικών εκθεμάτων- το 2007.
Ο Σωκράτης Καλκάνης δεν είχε δηλώσει στην αρμόδια Εφορεία Αρχαιοτήτων την κατοχή του αγάλματος, αν και η ελληνική πολιτεία, η οποία υποτίθεται ότι έχει θεσμική συνέχεια, είχε γνώση της ύπαρξης του «σατύρου» και της κατοχής του από την οικογένεια Καλκάνη σε προγενέστερο χρόνο από τη δημιουργία της αρμόδιας Εφορείας Ιδιωτικών Συλλογών.
Οι αρχές, στην έρευνα που έγινε το καλοκαίρι του 2014 στην οικία του Καλκάνη, κατέγραψαν παρατυπίες όσον αφορά τη συλλογή του συλλέκτη, όμως αυτό δεν σημαίνει ότι ο Καλκάνης κατείχε παράνομα το συγκεκριμένο άγαλμα, όπως παρουσιάστηκε στην κοινή συνέντευξη Τύπου του διοικητή των Εσωτερικών Υποθέσεων της ΕΛ.ΑΣ. και της τότε γ.γ. του υπουργείου Πολιτισμού, τον Ιούλιο του 2014.
Ποιος ευθύνεται για το φιάσκο; Γιατί κατηγορήθηκε και διασύρθηκε ο Καλκάνης, ενώ είχε στην κατοχή του νόμιμα το «άγνωστο» άγαλμα, το οποίο είναι εν γνώσει της ελληνικής πολιτείας από το... 1899; Μήπως θα έπρεπε να ψηφιοποιηθούν οι ιδιωτικές συλλογές και όλες οι αλλαγές να γίνονται πλέον online; Ξέρει κανείς τι πραγματικά έχουν στα χέρια τους οι ιδιώτες (αλλά και τα ιδιωτικά μουσεία, για να μην ξεχνιόμαστε); Υπήρχε σκοπιμότητα, όταν έγινε η καταγγελία του πληροφοριοδότη στο υπουργείο Πολιτισμού για τον Καλκάνη και τον σάτυρο; Αν ήταν προϊόν αρχαιοκαπηλίας, θα έπαιρνε κάποιος (προφανώς αυτός που έκανε την καταγγελία) εύρετρα;
Μήπως θα έπρεπε η ελληνική πολιτεία να επανεξετάσει το θεσμικό πλαίσιο σχετικά με τα εύρετρα για την ανάκτηση πολιτιστικών αγαθών και ιδίως τις δικλίδες ασφαλείας; Μήπως ήρθε η ώρα να τεθεί το όλο θέμα της δίωξης της αρχαιοκαπηλίας σε νέες βάσεις; Να συνεργάζονται οι υπηρεσίες του υπουργείου Πολιτισμού και το αρμόδιο τμήμα της ΕΛ.ΑΣ. με διαφάνεια, με θεσμική συνέχεια και βεβαίως με διακριτούς ρόλους; Αν δεν μπορούν δύο κρατικές υπηρεσίες να συνεργαστούν ούτε καν για την προστασία της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, τότε αυτός ο τόπος δεν έχει καμία ελπίδα...
Ο «τάφος της Ολυμπιάδας», η Μεγάλη Ιδέα του Σαμαρά και τα μυστικά κονδύλια
Συντάκτης: Νικόλας Ζηργάνος
Μυστικοπάθεια, αποκλεισμός των αστυνομικών αρχών από την υπόθεση, λογικά άλματα και αυθαίρετα συμπεράσματα για την προέλευση των αρχαιοτήτων, ερασιτεχνικά λάθη στη διαχείριση της υπόθεσης και 1,2 εκατ. ευρώ, των οποίων η τύχη αγνοείται...
«Πόσο απέχει ο Παράδεισος από την Κόλαση; Εξαρτάται από το μέσο που χρησιμοποιεί κανείς»
Από την ποιητική συλλογή «Μοιρόγραφτο» του Γιάννη Πανούση
Το 2009, αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες έδωσαν στην ΕΥΠ πληροφορίες ότι Ουκρανοί μαφιόζοι είχαν στην κατοχή τους έτοιμες προς πώληση περί τις 30 ελληνικές αρχαιότητες. Η ΕΥΠ ενημέρωσε αμέσως τον αρχηγό της ΕΛ.ΑΣ., το υπουργείο Πολιτισμού και τον τότε αρμόδιο υπουργό Αντώνη Σαμαρά. Την υπόθεση ανέλαβε να χειριστεί ο εξ απορρήτων του και σύμβουλός του, Χρύσανθος Λαζαρίδης, σε συνεργασία με την αρχαιολόγο «Κατερίνα», η οποία ήταν τότε διορισμένη στο γραφείο υπουργού και δεν ανήκε στους αρχαιολόγους του ΥΠΠΟ.
«Ο Λαζαρίδης με την “Κατερίνα” είχαν εγκατασταθεί στη σοφίτα του κτιρίου της Μπουμπουλίνας, απομονωμένοι από τους άλλους υπαλλήλους και κανείς δεν γνώριζε με τι ακριβώς ασχολούνται. Οι αρχαιολόγοι είχαν ονομάσει τη σοφίτα “γιάφκα”, καθώς ήταν μακριά από τα αδιάκριτα βλέμματα και επικρατούσε μεγάλη μυστικότητα», είπε αρχαιολόγος με μακρά θητεία στο κεντρικό κτίριο του υπουργείου.
Το περιβάλλον του Σαμαρά, με τη σύμφωνη γνώμη του γενικού γραμματέα Θοδωρή Δραβίλλα, αποφάσισε τότε να κρατήσει στεγανή την υπόθεση και να μην ενημερώσει (όπως είναι η συνήθης διαδικασία) το τμήμα Δίωξης Αρχαιοκαπηλίας της Ασφάλειας που είχε αποκτήσει τα περασμένα χρόνια σημαντική εμπειρία από διεθνή συνεργασία και είχε σημειώσει πολύ σημαντικές επιτυχίες στη δίωξη του διασυνοριακού εγκλήματος της αρχαιοκαπηλίας, όπως -μεταξύ πολλών άλλων- η υπόθεση του Μουσείου Getty, η υπόθεση «Shelby White» και φυσικά η πολύκροτη υπόθεση της Σχοινούσας (που για άγνωστους λόγους δεν έφτασε ποτέ στο ακροατήριο). Η «γιάφκα» επέλεξε να συνεργαστεί μόνο με την ΕΥΠ, καθώς αυτό θα διευκόλυνε τη στεγανότητα της υπόθεσης.
Οι πολιτικές εξελίξεις και οι πρόωρες εκλογές δεν επέτρεψαν να προχωρήσει η έρευνα. Η κυβέρνηση Καραμανλή παραιτήθηκε, οι εκλογές τον Οκτώβριο του 2009 ανέδειξαν νικητή τον Γιώργο Παπανδρέου και νέος υπουργός Πολιτισμού ανέλαβε ο Παύλος Γερουλάνος.
Με παρέμβαση του Αντώνη Σαμαρά, ο οποίος επικαλέστηκε την υπόθεση της Ουκρανίας, παρέμεινε στην Μπουμπουλίνας η «Κατερίνα», ως χειρίστρια του επίμαχου φακέλου, η οποία διορίστηκε σύμβουλος και του νέου υπουργού. Παράλληλα, επανήλθε ως γενική γραμματέας του υπουργείου η Λίνα Μενδώνη, στενή συνεργάτιδα του Ευάγγελου Βενιζέλου που είχε υπηρετήσει επί υπουργίας του στην ίδια θέση (1999-2004).
Το 2010, η υπόθεση της Ουκρανίας αναθερμάνθηκε. Η «Κατερίνα» σε συνεργασία με τον «Ιακώβ», πληροφοριοδότη από τη Θεσσαλονίκη, και με τη συνδρομή της Κατεχάκη, όργωσε τη Βόρεια Ελλάδα προς αναζήτηση του τάφου από όπου θα μπορούσαν να προέρχονται οι ελληνικές αρχαιότητες που έφτασαν στα χέρια των Ουκρανών μαφιόζων. Κοριοί «άκουγαν» υπόπτους, πληροφοριοδότες ενεργοποιήθηκαν, οργανώθηκαν αποστολές στη Μακεδονία και τη Θράκη, αλλά δεν προέκυψε τίποτα αξιοποιήσιμο.
Μια εθνική υπόθεση
Αλλος αξιωματικός πρόσθεσε ότι «από το ΥΠΠΟ ζητούσαν επίμονα να μάθουν κάθε λεπτομέρεια για τις επιχειρήσεις της αστυνομίας, κάτι απολύτως ασυνήθιστο. Ηταν σαν να ήθελαν να υποκαταστήσουν τον ρόλο μας, να ποδηγετήσουν το τμήμα Δίωξης Αρχαιοκαπηλίας, να έχει το υπουργείο Πολιτισμού τον πλήρη έλεγχο. Υπήρχε επίσης μια ανεξήγητη απόσταση εμπιστοσύνης που δεν ήταν κατανοητή».
Στα τέλη της χρονιάς αποφασίστηκε να πραγματοποιηθεί αποστολή στην Ουκρανία και να γίνει επαφή με τους αρχαιοκάπηλους. Τότε επελέγη μια πρωτοφανής διαδικασία. Αντί να μεταβεί στέλεχος των ελληνικών Αρχών δίωξης, που είναι εκπαιδευμένοι και εντεταλμένοι για αυτές τις επιχειρήσεις, αποφασίστηκε να εμφανιστεί ως υποψήφια αγοράστρια των λεηλατημένων αρχαιοτήτων η αρχαιολόγος «Κατερίνα» που μετέβη στο Κίεβο και έκανε επαφή με τους μαφιόζους. Πώς επέτρεψαν να μεταβεί σε τέτοια αποστολή μετακλητός υπάλληλος κι όχι αστυνομικός; Ποιος θα είχε την ευθύνη, αν κάτι δεν πήγαινε καλά;
Η «Κατερίνα» συναντήθηκε με δύο μαφιόζους τον Φεβρουάριο του 2011, που της έδειξαν τις αρχαιότητες προς πώληση. Η συνολική αξία τους -όπως είπαν- ήταν της τάξης πολλών δεκάδων εκατ. ευρώ. Οι μαφιόζοι έκαναν και μια εντελώς «αντιεπαγγελματική» κίνηση. Δέχτηκαν να φωτογραφηθούν με ακάλυπτα πρόσωπα μπροστά από τα αρχαία.
Πληροφορίες αναφέρουν πως οι δύο Ουκρανοί (που χρησιμοποίησαν ελληνικά ψευδώνυμα) ισχυρίστηκαν ότι έχουν ισχυρές πολιτικές διασυνδέσεις με το περιβάλλον της πρωθυπουργού Γιούλια Τιμοσένκο και έδωσαν ακόμη και το e-mail συνδέσμου τους, για να προχωρήσουν οι διαπραγματεύσεις για την αγοραπωλησία.
Η «Κατερίνα» επέστρεψε στην Ελλάδα με τις δύο φωτογραφίες, αλλά το υπουργείο Πολιτισμού δεν έκανε το αυτονόητο. Να στείλει -δηλαδή- τα αποδεικτικά στοιχεία στην Interpol και να ζητήσει αστυνομική συνεργασία για τη σύλληψη των αρχαιοκαπήλων και τον επαναπατρισμό των ελληνικών -όπως πίστευαν- αρχαιοτήτων.
Για να αποδειχθεί η ελληνική προέλευση, με την εδαφική έννοια του όρου κι όχι όσον αφορά την ελληνική τέχνη (που θα μπορούσε να είναι από τον ευρύτερο «ελληνικό κόσμο» της εποχής, ο οποίος δεν ταυτίζεται διόλου με τα σύνορα του σημερινού ελληνικού κράτους), έπρεπε να βρεθεί ο τάφος προέλευσης σε ελληνικό έδαφος. Αυτό ήταν απαραίτητο για τον επαναπατρισμό, όχι όμως και για τη σύλληψη των αρχαιοκαπήλων και τη δέσμευση του χρυσού θησαυρού, μέχρι να αποδειχθεί η τοποθεσία της λαθρανασκαφής.
Τις φωτογραφίες του επίμαχου CD (το οποίο έχει στην κατοχή της η «Εφ.Συν.») τις δείξαμε σε επιφανή αρχαιολόγο της Μακεδονίας. Επειτα από πολύωρη επισκόπηση, αποφάνθηκε ότι «πρόκειται για ετερόκλητο σύνολο σκυθικών, ίσως θρακικών και ελληνικών αρχαιοτήτων |
Ο στόχος πλέον ήταν να βρεθεί ο τάφος προέλευσης, που άρχισε να παίρνει μυθικές διαστάσεις. Αλλη μια φορά, η σκοπιμότητα επικράτησε της συνήθους διαδικασίας. Ομως, όσο καθυστερούσε ο εντοπισμός του τάφου τόσο μεγάλωνε ο κίνδυνος να πωληθούν οι αρχαιότητες στην παράνομη διεθνή αγορά. Εν τω μεταξύ, η ΕΥΠ είχε διαθέσει μυστικό κονδύλι 1,2 εκατ. ευρώ για την επιχείρηση, την οποία είχε χαρακτηρίσει «εθνικής σημασίας».
Ο «τάφος της Ολυμπιάδας»
Η «Ηρα» έκλεισε ραντεβού με τη Λίνα Μενδώνη στο γραφείο της στην Μπουμπουλίνας και της έδωσε το CD, παρουσία της «Κατερίνας». Από τα στοιχεία, η «Κατερίνα» και οι εμπλεκόμενοι στην υπόθεση φέρονται να έβγαλαν το συμπέρασμα πως, για να δικαιολογηθεί ένα τόσο μεγάλο σύνολο χρυσών αντικειμένων αμύθητης αξίας, κυρίως κοσμημάτων, θα έπρεπε να προέρχονται από έναν γυναικείο βασιλικό τάφο, και μάλιστα της Ολυμπιάδας, της μητέρας του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
Οι έρευνες εντάθηκαν στη Βόρεια Ελλάδα για την ανακάλυψη του «τάφου της Ολυμπιάδας» χωρίς αποτέλεσμα και το 2012, με τον Σαμαρά πλέον πρωθυπουργό, τον Θοδωρή Δραβίλλα διοικητή της ΕΥΠ, τη Λίνα Μενδώνη αμετακίνητη στο υπουργείο Πολιτισμού και την «Κατερίνα» να πραγματοποιεί νέες μυστικές αποστολές και στο εξωτερικό (Ελβετία και Λίχτενσταϊν) για τη συλλογή στοιχείων.
Σε υπηρεσιακά έγγραφα της εποχής αναφέρεται πλέον σαφώς ότι η Αθήνα συνδέει τα ουκρανικά αρχαία με τάφο στην Ελλάδα από όπου και προέρχονται. Είναι μια πεποίθηση που ποτέ δεν τεκμηριώθηκε επαρκώς, καθώς υπήρχαν ενδείξεις που μάλλον έδειχναν προς την ακριβώς αντίθετη κατεύθυνση: πως κάτι ύποπτο συνέβαινε και πως τα αρχαία από την Ουκρανία, ούτε προέρχονταν από την Ελλάδα ούτε και ήταν αυθεντικά, τουλάχιστον στο μεγαλύτερο μέρος τους.
Τον Ιανουάριο 2013 έγινε σύσκεψη στο γραφείο του Σαμαρά, με τη συμμετοχή του πρωθυπουργού, της Λίνας Μενδώνη, του Χρύσανθου Λαζαρίδη και της «Κατερίνας», που -εν τω μεταξύ- είχε διορισθεί ειδική σύμβουλος στου Μαξίμου. Εκεί έγινε η παρουσίαση της υπόθεσης στον πρωθυπουργό και η επίδειξη των φωτογραφιών του CD που είχε φέρει η «Ηρα».
Σύσκεψη-φιάσκο στο Μαξίμου
Στη σύσκεψη είχε κληθεί και επιφανής αρχαιολόγος με ειδίκευση τις αρχαιότητες της Μακεδονίας, η οποία πρώτη φορά είδε τις φωτογραφίες του υποτιθέμενου θησαυρού του «τάφου της Ολυμπιάδας». Η σύσκεψη κατέληξε σε φιάσκο, καθώς η αρχαιολόγος -σύμφωνα με πληροφορίες- χαρακτήρισε τον θησαυρό «ετερόκλητο σύνολο που δεν προέρχεται από την Ελλάδα». Αμφισβήτησε επίσης την αυθεντικότητα των αρχαιοτήτων.
Τις φωτογραφίες του επίμαχου CD (το οποίο έχει στην κατοχή της η «Εφ.Συν.») τις δείξαμε σε άλλον επίσης επιφανή αρχαιολόγο της Μακεδονίας. Επειτα από πολύωρη επισκόπηση, αποφάνθηκε ότι «πρόκειται για ετερόκλητο σύνολο, σκυθικών, ίσως θρακικών και ελληνικών αρχαιοτήτων από τις αποικίες της περιοχής της Κριμαίας και πιθανώς ορισμένα πλαστά, σύγχρονα αντίγραφα».
Οι φωτογραφίες δεν επαρκούν για μια επιστημονική και σίγουρη εκτίμηση, αλλά ορισμένες κολλήσεις χρυσών αντικειμένων δεν έμοιαζαν με εκείνες που χρησιμοποιούσαν στην αρχαία εποχή.
«Η παντελής έλλειψη κεραμικών ή χάλκινων αντικειμένων από ένα σύνολο εκατοντάδων αρχαιοτήτων που υποτίθεται ότι βρέθηκαν σε έναν τάφο, επίσης δεν είναι κάτι σύνηθες. Επιπλέον, πολλά αντικείμενα που απεικονίζονται στις φωτογραφίες είναι κόπιες από το Μουσείο Ερμιτάζ, ελληνικής ή σκυθικής τέχνης από την περιοχή της Κριμαίας, ενώ άλλα θυμίζουν έντονα αρχαιότητες που έχουν δημοσιευτεί στο κλασικό βιβλίο των Dyfri Williams και Jack Ogden, “Greek gold: jewelry of the classical world”, μια σύμπτωση που μας κινεί πολλές υποψίες», όπως μας είπε ο αρχαιολόγος.
Αλλη αρχαιολόγος, από τις πλέον έμπειρες στη μικροτεχνία, εκτίμησε ότι η συντριπτική πλειονότητα των αρχαιοτήτων του επίμαχου CD «είναι βόρεια, από την Κριμαία, με πολλά σκυθικά και “βαρβαρικά” κομμάτια. Δύο χρυσά, βαριά περιδέραια και τρία ακόμη κοσμήματα θα μπορούσαν να προέρχονται από μακεδονικό εργαστήριο του 4ου αιώνα, αλλά και πάλι, αυτού του τύπου τα σχέδια, ταξίδευαν στον ευρύτερο ελληνιστικό κόσμο και απαντώνται και σε άλλες περιοχές, πέραν της Μακεδονίας [το χρυσό περιδέραιο που υπάρχει στις φωτογραφίες του CD είναι σχεδόν πανομοιότυπο με αντίστοιχο που εκτίθεται στο Μουσείο Ερμιτάζ].
Επίσης, ο θησαυρός δεν μπορεί να προερχόταν από έναν τάφο και γιατί τα αντικείμενα διέτρεχαν τουλάχιστον δύο και και τρεις αιώνες χρονολόγησης». Η αρχαιολόγος τόνισε πως άμα δεν πιάσει στα χέρια της τα κοσμήματα και αν δεν τα μελετήσει με άνεση χρόνου διά ζώσης και όχι από φωτογραφίες, δεν μπορεί να αποφανθεί για την αυθεντικότητα. Αλλωστε, τα χρυσά κοσμήματα είναι εύκολο να αντιγραφούν. Ερευνα με ειδικά μηχανήματα για τον έλεγχο του κράματος χρυσού είναι απαραίτητες.
Φιλοδοξία και εμμονές
Η επιχείρηση δεν έληξε, παρά το άδοξο τέλος της σύσκεψης στου Μαξίμου. Η εμμονή κυριάρχησε των στοιχείων. Οπως κάνει κάθε έμπειρος γραφειοκράτης, όταν μια πρόταση προς τα «επάνω» απορρίπτεται, την επαναφέρει μέσω άλλου δρόμου.
Στις 12 Απριλίου 2013, ο τότε υπουργός Πολιτισμού Κώστας Τζαβάρας, στέλνει απόρρητη επιστολή στον υπουργό Προστασίας του Πολίτη, Νίκο Δένδια, τον ενημερώνει για την εξέλιξη των ερευνών για την «Επιχείρηση Τάφοι» και ζητάει τη συνδρομή του. Μεταξύ πολλών άλλων, αναφέρεται ότι αντικείμενα (λεηλατημένες ελληνικές αρχαιότητες) «διατίθεντο σε εμάς προς πώληση από Ελληνες στο εσωτερικό τον Φεβρουάριο-Μάρτιο 2013. Τα ίδια αντικείμενα διατίθενται πλέον από το κύκλωμα κατοχής και εμπορίας εξωτερικού, στο οποίο έχουμε διεισδύσει...».
Αλήθεια, το «διατίθεντο σε εμάς» τι ακριβώς σημαίνει και ποια ιδιότητα είχαν τα πρόσωπα πίσω από το «εμάς»; Και γιατί δεν πήγε αμέσως η υπόθεση στον εισαγγελέα; Επίσης, στην επιστολή Τζαβάρα προς Δένδια περιέχονται συνημμένες φωτογραφίες-«αποδεικτικά στοιχεία», που παραπέμπουν -μεταξύ άλλων- και σε αρχαιότητες μη ελληνικές, ίσως και πλαστές. Η επιστολή μεταφέρει εκτιμήσεις ακόμη και για την εμπλοκή του υιού Μιλόσεβιτς στην αγορά των αρχαιοτήτων. Ηταν «ο δράκος που έλειπε από το παραμύθι»; Αν δεν ήταν τραγωδία, μάλλον θα ήταν φάρσα...
Τα ερωτήματα πάντως είναι περισσότερα από τις απαντήσεις.
►Υπήρξε άραγε επιτροπή αρχαιολόγων που αποφάνθηκε για την προέλευση ή και τη γνησιότητα των επίμαχων «αποδεικτικών στοιχείων»;
►Πόσα χρήματα δόθηκαν από τα μυστικά κονδύλια της ΕΥΠ για την επιχείρηση;
►Ήταν μια προσπάθεια χειραγωγημένης πολιτικά έρευνας-φιάσκο που κατέληξε λίγο αργότερα στην επίσης χειραγωγημένη πολιτικά Αμφίπολη; Ηταν πολιτικά τα κριτήρια ή υπάρχουν και άλλες πλευρές που σχετίζονται με τη διαμάχη υπηρεσιών, προσωπικές φιλοδοξίες, ακόμη και άλλα ανεξιχνίαστα οφέλη;
►Επεσε τελικά η «ομάδα των τάφων» (τότε άνευ εκπροσώπου) θύμα καλοστημένης απάτης;
►Κι αν είναι έτσι, υπάρχει πολιτική ή και άλλη ευθύνη;
Όμως η κωμικο-τραγωδία των «τάφων» έχει και συνέχεια... προσεχώς.
*Τα ονόματα «Ηρα», «Ιακώβ» και «Κατερίνα» είναι ψευδώνυμα. Τα πραγματικά τους στοιχεία είναι στη διάθεση της εφημερίδας, όπως επίσης και τα επίμαχα φωτογραφικά αρχεία.
Η «Επιχείρηση Τάφοι» στη Βουλή
Ερώτηση Τσίπρα - 2011
Τον Δεκέμβριο του 2011, ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ Αλέξης Τσίπρας κατέθεσε στη Βουλή επίκαιρη ερώτηση σχετικά με τη δράση της ΕΥΠ. Στην απάντησή του, ο τότε υπουργός Προστασίας του Πολίτη, Χρήστος Παπουτσής, αναφέρθηκε -μεταξύ άλλων- και στα μυστικά κονδύλια της ΕΥΠ που εκταμιεύτηκαν το 2010 (χρονιά κρίσης...) για απόρρητες δαπάνες, συνολικού ύψους 5,9 εκατ. ευρώ.
«Από τα 5,9 εκατομμύρια, το ποσό του 1,2 εκατ. προβλέπεται για επιχείρηση, η οποία βρίσκεται σε εξέλιξη, δεν έχει αναλωθεί, έχει -δε- μεταφερθεί στο επόμενο έτος», δήλωσε στη Βουλή ο κ. Παπουτσής. Η επιχείρηση -όπως προκύπτει πλέον από τα στοιχεία της «Εφ.Συν.»- αφορούσε τον «τάφο της Ολυμπιάδας». Ωστόσο, σχετικά κονδύλια εκταμιεύτηκαν αργότερα. Πόσα άραγε; Προφανώς τα παραστατικά για τις απόρρητες δαπάνες της εποχής έχουν -ως είθισται και προβλέπεται και από τον νόμο- καταστραφεί. Ομως, η «Επιχείρηση Τάφοι» πρέπει να έχει αφήσει ίχνη στην Κατεχάκη.
ΠΗΓΗ
Συντάκτης: Νικόλας Ζηργάνος ΣΤΟ www.efsyn.gr
