Νέα αρχαιολογικά ευρήματα στο ναυάγιο του «Μέντορα» στα Κύθηρα

Πέραν των γνωστών γλυπτών που μετέφερε ο «Μέντωρ», υπήρχαν και άλλες αρχαιότητες που ίσως να είχαν περισυλλεγεί από την ομάδα που δραστηριοποιούνταν γύρω από τον λόρδο Έλγιν. Αυτό δείχνουν τα νέα ευρήματα της φετινής υποβρύχιας αρχαιολογικής έρευνας της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων στο ναυάγιο του «Μέντορα» στα Κύθηρα.

Ενας από τους κερκυραϊκούς εμπορικούς αμφορείς που χρονολογείται από το πρώτο μισό του 3ου αι. π.Χ. και χρησιμοποιήθηκε στη μελέτη

Η έρευνα διάρκεσε από τις 26 Ιουνίου έως τις 12 Ιουλίου. Η ανασκαφή επικεντρώθηκε στο δυτικό όριο του σωζόμενου τμήματος του σκαριού του πλοίου και στην περιοχή όπου το 2013 είχαν εντοπισθεί τα δύο θραύσματα
αιγυπτιακών γλυπτών και με στόχο να διαπιστωθεί κατά πόσο συνεχίζουν να υπάρχουν κατάλοιπα του πλοίου και φυσικά να ελεγχθεί η ύπαρξη ευρημάτων στη συγκεκριμένη περιοχή.

Στην τομή διαστάσεων 5Χ5 μέτρων που ορίσθηκε εντοπίστηκαν τμήματα ξύλων, που ίσως να σχετίζονται με το σκαρί του πλοίου, αλλά η διατήρησή τους δεν είναι ιδιαίτερα καλή. Από το χώρο της τομής ανελκύσθηκαν αντικείμενα που σχετίζονται με την διαβίωση και τη λειτουργία του πλοίου, όπως ο δίσκος μίας ξύλινης τροχαλίας, και μία ακέραιη γυάλινη κλεψύδρα, αρκετά θραύσματα πιάτων και σκευών καθημερινής χρήσης, αλλά και προσωπικά αντικείμενα όπως μία γυάλινη διακοσμητική σφραγίδα που φέρει το γράμμα «Β» ή ακόμα ένα οστέινο πιόνι σκακιού και θραύσματα οστέινου χτενιού.

Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες ήταν τρείς αρχαίες λαβές ροδιακών αμφορέων (κατά μία πρώτη εκτίμηση χρονολογούνται στο 3ο αι. π.Χ.) οι δύο από τις οποίες είναι ενσφράγιστες καθώς και ένα μικρό ακέραιο λίθινο αγγείο.

Παλαιότερα ευρήματα του Ναυαγίου.

Στη φετινή έρευνα συμμετείχαν από την ΕΕΑ οι: Δρ. Δημήτριος Κουρκουμέλης, (καταδυόμενος αρχαιολόγος, επιστημονικός υπεύθυνος), Αριστείδης Μιχαήλ, (ΠΕ διοικητικός καταδυόμενος), Λουδοβίκος Μερσενιέ, (καταδυόμενος αρχιτεχνίτης). Στην έρευνα συμμετείχαν επίσης από τον Κυθηραϊκό Ερευνητικό Σύνδεσμο: Γιάννης Φαρδούλης, (Τεχνολόγος, προγραμματιστής & Πρόεδρος του Κυθηραϊκού Ερευνητικού Συνδέσμου), Αλέξανδρος Τούρτας (αρχαιολόγος), Δημήτρης Δημητρίου (νομικός αρχαιολόγος).
Στην έρευνα συμμετείχαν τέλος από την ομάδα έρευνας του ναυαγίου των Αντικυθήρων οι Brendan Foley, Phil Sort, Gemma Smith, οι οποίοι χρησιμοποιούσαν συσκευές κλειστού κυκλώματος παροχής αέρα, οι οποίες δίνουν πολύ μεγαλύτερο χρόνο κατάδυσης σε σχέση με τις συμβατικές καταδύσεις.
 Η ομάδα συμμετείχε στην έρευνα αποκομίζοντας ανασκαφική εμπειρία και παράλληλα συνέβαλε στη πρόοδο της ανασκαφικής έρευνας.
Οι έρευνες υποστηρίχθηκαν αποκλειστικά από το Κυθηραϊκό Ερευνητικό Σύνδεσμο.

ΕΠΙΣΗΣ

Το ναυάγιο του πλοίου «Μέντορα»

BY ΑΡΧΑΙΟΓΝΏΜΩΝ 

Σημαντικά ευρήματα, μεταξύ των οποίων δαχτυλίδι-σφραγίδα (σφραγιδόλιθος) με απεικόνιση ένα πυροβόλο, που θεωρείται πως ανήκει σε αξιωματικό του πυροβολικού ο οποίος επέβαινε στο πλοίο, βρέθηκε μέσα στο ναυάγιο του «Μέντορα» του πλοίου με το οποίο ο λόρδος του  Έλγιν μετέφερε τα Γλυπτά του Παρθενώνα στην Αγγλία.
Τα ευρήματα αυτά αξιολογούνται ως σοβαρά από ιστορική και αρχαιολογική άποψη .
Πιθανότατα δε η εξέλιξη των ερευνών να οριοθετήσει την περιοχή των Κυθήρων, στη θέση Παλαιόπολη, ως ιδιαίτερης αρχαιολογική σημασίας, ούτως ή άλλως εκεί τοποθετείται και η αρχαία Σκάνδεια, το επίνειο της πόλης των Κυθήρων.

Στο δεύτερο κύκλο των υποβρύχιων
ερευνών του κλιμακίου της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων(προΐσταται η Αγγελική Σίμωση), υπό την επίβλεψη του καταδυόμενου αρχαιολόγου Δημήτρη Κουρκουμέλη στο ιστορικό ναυάγιο «Μέντωρ» στα νοτιοανατολικά Κύθηρα, έξω από την ιστορική Παλαιόπολη. Εκεί δηλαδή, όπου είχε βυθιστεί τον Σεπτέμβριο του 1802. Θραύσματα μαρμάρων ή γλυπτών όμως, που είναι το μέγα ζητούμενο, δεν εντοπίσθηκαν, ούτε πρόκειται καθώς όπως είναι γνωστό 2 μήνες μετά το ναυάγιο ο Λόρδος του Έλγιν με τη βοήθεια Καλύμνιων δυτών ανέσυρε τα κιβώτια με τα μάρμαρα.

Ο κλέφτης Λόρδος του Έλγιν Τόμας Μπρούς

Ρολόι με χρυσή αλυσίδα και όργανα γραφής

Οι έρευνες ανέδειξαν επίσης ένα ρολόι στο οποίο διασώζεται ένας δείκτης με μια χρυσή αλυσίδα, καθώς και όργανα γραφής αξιωματικών του πλοίου. Τα αποτελέσματα της έρευνας θεωρούνται ιδιαίτερα ενδιαφέροντα και ενθαρρυντικά, γιατί το ναυάγιο συνδέεται με μία από τις πιο μελανές σελίδες της ιστορίας του Παρθενώνα και των γλυπτών του, που η περιπέτειά τους συνεχίζεται ως σήμερα. Και επειδή η ελπίδα δεν πεθαίνει, η συνέχιση των ερευνών, ίσως αποδώσει κάποια νέα στοιχεία για το ίδιο το πλοίο και για το πολύτιμο, κλεμμένο φορτίο του.

Φορητή πυξίδα με χρυσή αλυσίδα από το ναυάγιο του Μέντορα στα Κύθηρα

Προσωπικά αντικείμενα των επιβατών του πλοίου από το ναυάγιο του Μέντορα στα Κύθηρα

Ο «Μέντωρ» ήταν ένα δικάταρτο μπρίκι στο οποίο ο λόρδος του Έλγιν είχε φορτώσει 17 κιβώτια με γλυπτά από την Ακρόπολη κυρίως: Από τη Ζωφόρο του Παρθενώνα και τον ναό της Αθηνά Νίκης, τμήματα αγαλμάτων, σπόνδυλοι κιόνων, ένας μαρμάρινος θρόνος (τον είχε υποσχεθεί ως δώρο στον πεθερό του) κ.ά.

Το ναυάγιο έγινε στις 17 Σεπτεμβρίου όταν το πλοίο παρασυρμένο από τον δυνατό άνεμο που έπνεε στο Ταίναρο παρασύρθηκε προς στα Κύθηρα. Καθώς προσπαθούσε να προφυλαχθεί στο λιμανάκι του Αβλέμονα, κόπηκαν στα σκοινιά από τις άγκυρες και στη συνέχεια το πλοίο κτύπησε στα βράχια, έγειρε και βυθίστηκε σε λίγες ώρες έξω από την Παλαιόπολη.

Λάγηνο από το ναυάγιο των Αντικυθήρων

Κατά τη διάρκεια της περσινής έρευνας, πέραν των σημαντικών ευρημάτων, καθαρίστηκε ένα μέρος του κελύφους του πλοίου, το οποίο είχε εντοπιστεί ήδη από την έρευνα του 1980 και όπως διαπιστώθηκε σώζεται σε αρκετά καλή κατάσταση. Επιπλέον όμως τα ευρήματα, που ανασύρθηκαν από το ναυάγιο, αποτελούν ενδείξεις της διαβίωσης των πληρωμάτων των εμπορικών πλοίων σε μία ταραγμένη ιστορική περίοδο της Ανατολικής Μεσογείου.

Βρέθηκαν δηλαδή δύο πιστόλες, η διακόσμηση του κοντακίου ενός ντουφεκιού, βόλια τριών διαφορετικών διαμετρημάτων, λίθινα τσακμάκια για τα όπλα και μία οβίδα μικρού κανονιού. Επίσης όργανα ναυσιπλοΐας, μία μικρή πυξίδα χειρός με χρυσή αλυσίδα και η πυξίδα του πλοίου. Αλλά και σκεύη διαφόρων τύπων (γυάλινα, πήλινα ή πορσελάνινα), φιάλες, διακοσμητικά στοιχεία, που βρίσκονταν προφανώς στο χώρο ενδιαίτησης των αξιωματικών και νομίσματα της συγκεκριμένης περιόδου. Όσο για τα αρχαία ελληνικά  νομίσματα, βρέθηκαν ανάμεσα στις πέτρες του έρματος του πλοίου.

Η φετινή έρευνα χρηματοδοτήθηκε, όπως και πέρυσι, από το Αυστραλιανό Ίδρυμα «Kytherian Research Group», εκπροσωπούμενο από τους Τ. Φαρδούλη και S. Leimroth αλλά κυρίως από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος που κάλυψε το μεγαλύτερο μέρος των κονδυλίων

Του δημοσιογράφου Παναγιώτη Στάθη