Αμφίπολη: Συγκλονιστικά νέα στοιχεία για το μνημείο στον Τύμβο Καστά
ΒΙΝΤΕΟ
Κατά τη διάρκεια της 29ης Αρχαιολογικής Συνάντησης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης η Κατερίνα Περιστέρη και η ομάδα της παρουσίασαν νέα ευρήματα της έρευνάς τους προκαλώντας διαφωνίες συναδέλφων της - μελών της επιστημονικής κοινότητας.
Το νέο στοιχείο (σε επίπεδο ευρημάτων) κατέθεσε ο Ιταλός αρχαιολόγος Αντόνιο Κόρσο. Πρόκειται για μαρμάρινα μέλη από ζωοφόρο του βάθρου του Λέοντος που εντοπίστηκαν περίπου 120 μέτρα μακριά από τον περίβολο του τύμβου, μέσα σε έκταση με εκατοντάδες ταφές.Στο θραύσμα που εντοπίστηκε είναι εμφανής η ανάγλυφη παράσταση πολεμιστή με κράνος, ασπίδα και υπερμέγεθες δόρυ ενώ διακρίνονται η κεφαλή ενός αλόγου, ένα φίδι κι ένα μέρος δέντρου.
Σύμφωνα με τον κ. Κόρσο, η όψη του πολεμιστή «ταυτίζεται» με αυτή του Μεγάλου Αλεξάνδρου (λόγω της κλίσης των μαλλιών του και της μορφής του) ο οποίος φέρει τον υπερμεγέθη οπλισμό του αφηρωισμένου φίλου και συμπολεμιστή του Ηφαιστίωνα...!!
Αντιδράσεις
Τις εικασίες του
κ. Κόρσο αλλά και μέρος των τοποθετήσεων της κ. Περιστέρη και των υπόλοιπων εισηγητών αμφισβήτησαν -ή ζήτησαν πρόσθετες εξηγήσεις- συνάδελφοί τους και μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας που είχαν κατακλύσει το ακροατήριο.
«Πρόκειται για τυπική μορφή πολεμιστή και ηρωικών αναγλύφων». «Ήταν ένας παις -πολεμιστής και γι’ αυτό είναι τόσο μικρός το δέμας σε σχέση με τα όπλα που φέρει». «Οι επιγραφές έχουν χαραχτεί πριν από την τελική διαμόρφωση». «Η τοιχοποία της Αμφίπολης έχει διαμορφωθεί σε δύο χρονικές φάσεις». «Ο περίβολος είναι μεταγενέστερος του μνημείου»... Αυτές ήταν μερικές μόνο από τις ερωτήσεις-τοποθετήσεις αρχαιολόγων καθηγητών του ΑΠΘ προς τους εισηγητές.
 |
| Ο εισηγητής εικάζει ότι απεικονίζει τον... Μέγα Αλέξανδρο να φέρει τα όπλα του αφηρωισμένου φίλου του Ηφαιστίωνα Το σωζόμενο ανάγλυφο θραύσμα έχει ύψος 1,60 μ. και εκτιμάται ότι έφθανε συνολικά τα 2,70 μ. Σύμφωνα με τον κ. Κόρσο, η όψη του πολεμιστή «ταυτίζεται» με αυτή του Μεγάλου Αλεξάνδρου (λόγω της κλίσης των μαλλιών του και της μορφής του) ο οποίος φέρει τον υπερμεγέθη οπλισμό του αφηρωισμένου φίλου και συμπολεμιστή του Ηφαιστίωνα.Τις εικασίες του κ. Κόρσο αλλά και μέρος των τοποθετήσεων της κ. Περιστέρη και των υπόλοιπων εισηγητών αμφισβήτησαν -ή ζήτησαν πρόσθετες εξηγήσεις- συνάδελφοί τους και μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας που είχαν κατακλύσει το ακροατήριο.«Πρόκειται για τυπική μορφή πολεμιστή και ηρωικών αναγλύφων». «Ήταν ένας παις -πολεμιστής και γι’ αυτό είναι τόσο μικρός το δέμας σε σχέση με τα όπλα που φέρει». «Οι επιγραφές έχουν χαραχτεί πριν από την τελική διαμόρφωση». «Η τοιχοποία της Αμφίπολης έχει διαμορφωθεί σε δύο χρονικές φάσεις». «Ο περίβολος είναι μεταγενέστερος του μνημείου»... Αυτές ήταν μερικές μόνο από τις ερωτήσεις-τοποθετήσεις αρχαιολόγων καθηγητών του ΑΠΘ προς τους εισηγητές. |
«Βρισκόμαστε σε μια ενότητα του συνεδρίου του ΑΕΜΘ και όχι σε ημερίδα για την Αμφίπολη» αναγκάστηκε να παρέμβει η πρόεδρος της συνεδρίας Μαρία Λιλιμπάκη-Ακαμάτη.
«Ας μην υπάρχουν άλλες βιασύνες για την ερμηνεία, η συζήτηση για το υλικό της ανασκαφής θα διαρκέσει χρόνια. Η αρχή έγινε. Αρκεί η συζήτηση αυτή να γίνεται ανάμεσα σε ειδικούς, στο φυσικό της χώρο που είναι τα επιστημονικά αρχαιολογικά συνέδρια και όχι τόσο «δημόσια» όσο κατέστη τα προηγούμενα χρόνια.
ΕΠΙΣΗΣ ΜΙΑ ΑΚΟΜΗ ΑΝΑΦΟΡΑ
Αμφίπολη: Συγκλονιστικά νέα στοιχεία για το μνημείο στον Τύμβο Καστά
 |
| Με βάση την αποκωδικοποίηση των θραυσμάτων των οικοδομικών επιγραφών που βρέθηκαν λίγα χιλιόμετρα νότια της Αμφίπολης σύμφωνα με τις οποίες αναφέρονται τα εξής: «Εγώ ο Αντίγονος, παρέλαβα οικοδομικό υλικό για την ανέγερση μνημείου προς τιμήν του Ηφαιστίωνος ...(Οι ευμεγέθεις επιγραφές -περί τα 25 εκατοστά σε ύψος- με την «υπογραφή» ΑΝΤ που συναντάται σε όλους τους Αντιγονίδες και εδώ αποδίδεται στον Αντίγονο τον Μονόφθαλμο (323-318 π.Χ.), φέρουν χαραγμένη τη λέξη «ΠΑΡΕΛΑΒΟΝ» και στο τέλος το σύμπλεγμα γραμμάτων που σχηματίζει τo όνομα «Ηφαιστίωνος» (δηλαδή, εγώ ο Αντίγονος, παρέλαβα οικοδομικό υλικό για την ανέγερση μνημείου προς τιμήν τού Ηφαιστίωνος). |
Ιδιαίτερα σημαντικό στοιχείο που επιβεβαιώνει την επικεφαλής της ανασκαφής στον Τύμβο Καστά κυρία Κατερίνα Περιστέρη ως προς τη χρονολόγηση του μνημείου στον 4ο π.Χ. αιώνα έφερε στο φως η ομάδα των επιστημόνων του ΑΠΘ υπό τον καθηγητή κ. Γρηγόρη Τσόκα.
Κομμάτι ξυλάνθρακα στην επίχωση του τάφου, εξωτερικά ψηλά δίπλα στη θολωτή στέγη, το οποίο εξέτασαν με σύγχρονες μεθόδους οι επιστήμονες (Γ. Συρίδης, Σ. Παυλίδης, Α. Χατζηπέτρος, Γρ. Τσόκας) χρονολογεί την κατασκευή στο δεύτερο μισό του 4ου π.Χ. αιώνα.
Πέρα από τη χρονολόγηση είναι ενδιαφέρον ότι στήλη η οποία αποτυπώνει ένα φίδι που σκαρφαλώνει σε δέντρο βρέθηκε εκτός του ταφικού μνημείου, αλλά σε κοντινό σημείο στον Τύμβο Καστά της Αμφίπολης. Σύμφωνα με υποθέσεις της ανασκαφικής ομάδας, ενδεχομένως να ήταν τοποθετημένο στον χώρο όπου βρισκόταν η κιβωτιόσχημη θήκη. Το εύρημα δεν ήταν έως σήμερα γνωστό.
Αυτό μεταξύ άλλων είναι εκ των νέων στοιχείων που περιλαμβάνουν οι επιστημονικές ανακοινώσεις της ανασκαφικής ομάδας με επικεφαλής την αρχαιολόγο κυρία Περιστέρη στο πλαίσιο της 29ης Αρχαιολογικής Συνάντησης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
Επίσης, σύμφωνα με τον υπεύθυνο αρχιτέκτονα της ανασκαφής κ. Μιχάλη Λεφαντζή, υπήρχε μαρμάρινη ανάγλυφη ζωφόρος στη βάση του βάθρου επί του οποίου ήταν ο λέοντας στην κορυφή του τύμβου. Σε αυτή αποτυπωνόταν παράσταση χαρακτηριστική μακεδονικής εικονογραφίας με μακεδόνες στρατιώτες, σάρισες, ασπίδες, μακεδονικό κράνος. Μάλιστα, κατά την εκτίμηση του ειδικού στη γλυπτική κ. Αντόνιο Κόρσο ότι ο άνδρας που οδηγεί την πορεία των στρατιωτών αποτυπώνει πορτρέτο του Μεγάλου Αλεξάνδρου...
Εκτός άλλων, έγινε αναφορά σε τεφροδόχο (μια λαβή βρεθηκε στην κιβωτιόσχημη θήκη από χάλκινο τεφροδόχο αγγείο), που παραπέμπει σε νεκρό με καύση. Επίσης, στο δάπεδο στον δεύτερο θάλαμο του μνημείου διαπιστώθηκε ότι υπήρχε ένα «τετράγωνο αποτύπωμα» και, σύμφωνα με εκτιμήσεις της ανασκαφικής ομάδας, υπήρχε βάση για άγαλμα μπροστά από τις «καρυάτιδες».
Από την κεραμική η οποία, σύμφωνα με την κυρία Περιστέρη, εκτείνεται χρονικά από τον 4ο π.Χ. ως τα ρωμαϊκά χρόνια, προκύπτει, ότι γίνονταν τελετές για αφηρωισμό.
Οι ανασκαφείς έχουν κατ' επανάληψιν τονίσει ότι η αποξήλωση του τύμβου από τα μάρμαρα του περιβόλου και του μνημείου έγινε από τους Ρωμαίους. Αξίζει να σημειωθεί ότι η κυρία Περιστέρη σημείωσε ότι έχει βρεθεί και ρωμαϊκή κεραμική έως τον 3ο μ.Χ. αιώνα.
Πάντως, το εύρημα με τη στήλη που έχει παράσταση με φίδι ενισχύει την ερμηνεία για τελετουργίες (χθόνια λατρεία) στο μνημείο το οποίο, σύμφωνα με την επικεφαλής των ανασκαφών στον τύμβο της Αμφίπολης κυρία Περιστέρη, κατασκευάστηκε, τουλάχιστον αρχικά, ως ηρώον προς τιμήν του αφηρωισμένου Ηφαιστίωνα το τελευταίο τέταρτο του 4ου αιώνα. Επίσης, ο αρχιτέκτονας αναφέρθηκε σε τελετουργίες.
Αρχιτεκτονικά και οικοδομικά χαρακτηριστικά
Σημαντικά στοιχεία για τα αρχιτεκτονικά και οικοδομικά χαρακτηριστικά στην εξέλιξη του μνημειακού συνόλου τύμβου Καστά Αμφίπολης έδωσε ο κ. Λεφαντζής, ενώ εντυπωσιακές ήταν οι αναλύσεις του κ. Κόρσο για τη γλυπτική με επίκεντρο τη μελέτη διάσπαρτων μαρμάρινων αναγλύφων από την ευρύτερη περιοχή του τύμβου Καστά Αμφίπολης.
Κατά τους ανασκαφείς, με αφορμή τον θάνατο του Ηφαιστίωνα κατασκευάστηκε το μνημείο με την κιβωτιόσχημη θήκη. Ο περίβολος ενοποίησε το σύνολο του χώρου, ο οποίος είχε την ιερότητα προγενέστερων ηρωικών ταφών, και γίνεται η επιστέγαση -και με τον λέοντα στην κορυφή- της νέας λατρείας του αφηρωισμένου στρατηγού.
Σφίγγες, κόρες («καρυάτιδες») και βοτσαλωτό ψηφιδωτό με την «αρπαγή της Περσεφόνης» τοποθετούν χρονικά στην ίδια πρώτη φάση που χτίζεται το μνημείο, δηλαδή μαζί με την καμάρα. Είναι αξιοσημείωτο ότι, σύμφωνα με τα αρχιτεκτονικά στοιχεία, το τεμάχιο του μαρμάρου που ξεχονδρίστηκε για την κατασκευή των «καρυατίδων» έχει συσχετισθεί με το μάρμαρο που ξεχονδρίστηκε για την κατασκευή του γλυπτού του λέοντος.
Σε επόμενη οικοδομική φάση μπαίνει η θύρα και η γραπτή ζωφόρος η οποία βρίσκεται ψηλά στους τοίχους του χώρου με το ψηφιδωτό.
Στις 12:30 το μεσημέρι της Παρασκευής ξεκίνησε τη διάλεξή της η κυρία Περιστέρη μπροστά σε επιστημονικό κοινό. Ακολούθησαν οι υπόλοιποι επιστήμονες της ανασκαφικής ομάδας και έγινε εκτενής επιστημονική συζήτηση, μέχρι αργά το απόγευμα, και δόθηκαν διευκρινίσεις από την ανασκαφική ομάδα.
ΜΙΑ ΑΠΟΨΗ ΑΠΟ ΤΟ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΑ ΙΣΤΟΤΟΠΟ «ΕΜΠΕΔΟΔΗΜΟΣ»
ΠΑΡΑΣΚΕΥΉ, 4 ΜΑΡΤΊΟΥ 2016
Ο ΤΑΦΟΣ ΤΗΣ ΑΜΦΙΠΟΛΗΣ-ΚΟΙΝΟ ΤΑΦΙΚΟ ΜΝΗΜΕΙΟ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΚΑΙ ΗΦΑΙΣΤΙΩΝΑ;
Σήμερα 4/3/2016 έγινε η παρουσίαση της ανασκαφικής ομάδας για τον Τύμβο Καστά.
Τα μέχρι στιγμής δεδομένα από τις ανακοινώσεις είναι πολύ πτωχά, όμως ένα στοιχείο που έλαβε το φως της δημοσιότητας αποτελεί μια πολύ σημαντική "ανατροπή" (ή επιβεβαίωση) στα μέχρι στιγμής δεδομένα.
Συγκεκριμένα, σύμφωνα με την εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ-Συγκλονίζει νέο εύρημα για τον Μ. Αλέξανδρο, αναφορικά με το βάθρο του Λέοντα, το οποίο ταυτίζεται πλήρως με το μνημείο, "σύμφωνα με τον υπεύθυνο αρχιτέκτονα της ανασκαφής κ. Μιχάλη Λεφαντζή, υπήρχε μαρμάρινη ανάγλυφη ζωφόρος στη βάση του βάθρου επί του οποίου ήταν ο λέοντας στην κορυφή του τύμβου. Σε αυτή αποτυπωνόταν παράσταση χαρακτηριστική μακεδονικής εικονογραφίας με μακεδόνες στρατιώτες, σάρισες, ασπίδες, μακεδονικό κράνος. Μάλιστα, κατά την εκτίμηση του ειδικού στη γλυπτική κ. Αντόνιο Κόρσο ότι ο άνδρας που οδηγεί την πορεία των στρατιωτών αποτυπώνει πορτρέτο του Μεγάλου Αλεξάνδρου..."
Δηλαδή, με δεδομένο ότι η εκτίμηση του κ.Corso είναι σωστή, ο Μέγας Αλέξανδρος αποτελεί κεντρική φιγούρα της πομπής! Δηλαδή στο σήμα του Τύμβου Καστά, το οποίο, με τα μέχρι τώρα δεδομένα, αποτελούσε ηρώο του Ηφαιστίωνα, κυριαρχεί ο Αλέξανδρος!
Είναι δυνατόν στο σήμα του Τύμβου ενός ήρωα, να παρίσταται κάποιος άλλος και όχι ο τιμώμενος ήρωας ; Προφανώς όχι! Αλλά αυτό σημαίνει ότι το σήμα αναφέρεται στον Αλέξανδρο.
Όμως το ταφικό μνημείο είναι αφιερωμένο στον Ηφαιστίωνα. Πως συμβιβάζονται αυτά τα δύο;
Η παρουσία του Αλεξάνδρου θα μπορούσε να ερμηνευτεί ότι ηγείται της πομπής που φέρει τον ήρωα Ηφαιστίωνα για να ταφεί στο ηρώον του. Είναι αυτό ή μήπως σχετίζεται και ο Αλέξανδρος με το μνημείο ;
Η απάντηση δίδεται λίγο πιο κάτω στο άρθρο όπου (αν μεταφέρονται σωστά αυτά που ισχυρίσθηκαν οι ανασκαφείς) : "Κατά τους ανασκαφείς, με αφορμή τον θάνατο του Ηφαιστίωνα κατασκευάστηκε το μνημείο με την κιβωτιόσχημη θήκη. Ο περίβολος ενοποίησε το σύνολο του χώρου, ο οποίος είχε την ιερότητα προγενέστερων ηρωικών ταφών, και γίνεται η επιστέγαση -και με τον λέοντα στην κορυφή- της νέας λατρείας του αφηρωισμένου στρατηγού".
Δηλαδή η κιβωτιόσχημος θήκη κατασκευάσθηκε ταυτόχρονα με το μνημείο με αφορμή τον θάνατο του Ηφαιστίωνα. Αν όμως επρόκειτο να ταφεί μόνο ο Ηφαιστίων,με δεδομένο ότι ο Ηφαιστίων είχε αποτεφρωθεί, γιατί η κιβωτιόσχημος θήκη ήταν τόσο μεγάλη και μάλιστα με δύο θέσεις, μια για την ξύλινη κλίνη/σαρκοφάγο και μια για την τεφροδόχο ;
Μήπως διότι επρόκειτο να ταφεί και κάποιος άλλος εκεί μαζί με τον Ηφαιστίωνα ; Και ποιός "κοινός θνητός" θα μπορούσε να ταφεί μαζί με έναν αφηρωισμένο νεκρό, αν όχι κάποιος που ήταν και αυτός τουλάχιστον αφηρωισμένος, αν όχι ο ίδιος θεός;
Έτσι με την σημερινή ανακοίνωση, με δεδομένο πάντα ότι η εκτίμηση του κ.Corso είναι σωστή, επιβεβαιώνεται η υπόθεση μας για την αλληλουχία των γεγονότων που οδήγησαν στον ενταφιασμό των νεκρών του Τύμβου Καστά, όπως διατυπώσαμε τον Ιούνιο του 2015 στην ανάρτηση Ο ΜΑΚΡΥΣ ΚΙΒΩΤΙΟΣΧΗΜΟΣ ΤΑΦΟΣ, Η ΤΕΦΡΟΔΟΧΟΣ ΚΑΙ Ο «ΚΟΝΤΟΥΛΗΣ» : ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ‘Η/ΚΑΙ ΗΦΑΙΣΤΙΩΝ; :
- Ο Ηφαιστείων πεθαίνει στα Εκβάτανα , μεταφέρεται μετά από κάποιους μήνες στην Βαβυλώνα όπου αποτεφρώνεται.
- Ο Αλέξανδρος μόλις έμαθε τον θάνατο του Ηφαιστίωνα παραγγέλνει την κατασκευή ενός λαμπρού ταφικού μνημείου προς τιμήν του με σκοπό να εναποτεθούν τα οστά του εκεί. Σχετική τεκμηρίωση παρέχει η εισήγηση του καθηγητή κ.Μαυραγάνη. Μετά την αποτέφρωση τα οστά του μεταφέρονται στην Μακεδονία και συγκεκριμένα στην Αμφίπολη. Εκεί θάβονται μόλις ολοκληρώνεται ο τάφος .
- Λίγους μήνες όμως μετά την αποτέφρωση του Ηφαιστείωνα πεθαίνει και ο Αλέξανδρος στην Βαβυλώνα και μεταφέρεται στην Αλεξάνδρεια όπου και θάβεται.
- Όμως ο αρχικός προορισμός της σορού του Αλεξάνδρου ήταν η Μακεδονία όπως μας λέει ο Παυσανίας. Ενώ όμως όλοι υποθέτουν ότι ήταν οι Αιγές, ίσως το γεγονός ότι ο φίλος του και ισόθεος Ηφαιστείων είχε ταφεί στην Αμφίπολη (ή προορίζετο να ταφεί μιας και ο τάφος να μην είχε ακόμα ολοκληρωθεί) ο τελικός προορισμός του ήταν η Αμφίπολη.
- Δεδομένου ότι ο τάφος ήταν ακόμα στο στάδιο κατασκευής (εκτιμάται ότι η κατασκευή του διήρκησε δύο χρόνια περίπου και «κατά σύμπτωση» η αρμάμαξα με την σορό του Αλεξάνδρου ξεκίνησε από την Βαβυλώνα δύο χρόνια μετά τον θάνατο του Αλεξάνδρου) ο ταφικός θάλαμος και ο κιβωτιόσχημος τάφος ετοιμάστηκαν για να υποδεχτούν και την σορό του Αλεξάνδρου. Για αυτό και ο κιβωτιόσχημος τάφος είχε τέτοιες διαστάσεις ώστε να υποδεχτεί και την τεφροδόχο με τον Ηφαιστίωνα και την σορό του Αλεξάνδρου. Έτσι στολίζεται με όλα εκείνα τα σύμβολα που αρμόζουν σε δύο αφηρωισμένους νεκρούς, ιδιαίτερα δε για τον Αλέξανδρο τοποθετούνται οι ρόδακες αλλά και το χαρακτηριστικό γαλάζιο μάτι στο άλογο του ψηφιδωτού (κατ’εμέ το αδιαμφισβήτητο και καταλυτικό χαρακτηριστικό που παραπέμπει στον Αλέξανδρο -βλέπε ΤΟ ΜΑΤΙ... ΠΟΥ «ΒΓΑΖΕΙ ΜΑΤΙ» ).
- Οι Σφίγγες στην είσοδο έχουν τα κεφάλια τους στραμμένα το ένα προς τα μέσα και το άλλο προς τα έξω παραπέμποντας στην ύπαρξη δύο νεκρών μέσα στο ταφικό μνημείο. Ισως ο συμβολισμός να παραπέμπει στο ότι από τους δύο νεκρούς μόνο ο ένας ήταν μέσα, ενώ η δεύτερη σφίγγα κοίταζε προς τα έξω αναμένοντας να δει να έρχεται και ο δεύτερος νεκρός.
- Όμως τελικά, λόγω της υφαρπαγής της σορού του Αλεξάνδρου από τον Πτολεμαίο θάβεται μόνο ο Ηφαιστείων και το μνημείο γίνεται επισκέψιμο για να τιμάται ο αφηρωισμένος και εντόπιος ήρωας Ηφαιστείων. Η τεφροδόχος με τα οστά του κρύπτεται στον κιβωτιόσχημο τάφο και τοποθετείται το δάπεδο του ταφικού θαλάμου.
Κάποια στιγμή αργότερα, ίσως να μετεφέρθη και η σορός του Αλεξάνδρου και να ενταφιάστηκε εκεί, στην ξύλινη θήκη ή σαρκοφάγο, όπου και ελάμβανε τιμές μαζί με τον ήρωα Ηφαιστίωνα. Σχετικά έχουμε αναφερθεί στη ανάρτηση μας : ΤΟ «Π» ΚΑΙ ΤΟ «ΣΚΟΥΠΙΣΜΑ» ΤΟΥ ΤΑΦΟΥ.
Ίσως βέβαια και να μην μετεφέρθη ποτέ. (Βέβαια η ανεύρεση στολιδιών από την ξύλινη νεκρική κλίνη/σαρκοφάγο μάλλον ενισχύει την υπόθεση ότι υπήρξε τελικά τέτοια κλίνη/σαρκοφάγος, άρα και ο νεκρός). Όμως μετά και τις σημερινές ανακοινώσεις, η περίπτωση η υπόθεση μας τελικά να ισχύει είναι πολύ πιο πιθανή παρά ποτέ!
Το ταφικό μνημείο αποτελεί κοινό ταφικό μνημείο Αλεξάνδρου και Ηφαιστίωνα!
